I. Meşrutiyet Dönemi Erkler

I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ YASAMA ORGANI

Türk tarihinde ilk parlamento yapısı bu dönem içinde oluşturulmuştur. Devletin yasama organı Meclis-i Umumi’dir ve bu meclis çift kanatlıdır. Meclis-i Mebusan, her elli bin erkeğin seçtiği vekillerden oluşmaktayken, Meclis-i Ayan’da ise padişah atamaları söz konusudur. Meclis-i Mebusan’da seçilen vekiller 4 yıl görevde kalabilirken, Meclis-i Ayan’daki vekilleri için bu görev süresi ömürleri bitine kadardır.

Ayan kısmı, günümüz senatolarına tekabül eden ikinci meclis niteliği taşır. Üye sayısı Heyet-i Mebusan sayısının üçte birini geçmeyecektir. Heyet-i Mebusan seçimlerinde gizli oy basit çoğunluk ilkesi benimsenir.

Meclisin yetkisi padişah lehine sınırlandırılmıştır. Padişahtan tamamen arınmış bir yasama organı düşünülemez. Kanun teklif edebilmek için padişahtan izin alan teklif etme yetkisi olan vekil (hükümet), metin haline getirdiği teklifi Meclis-i Mebusan’a sunar. Kabul edilirse, Heyet-i Ayan’a gider. Heyet-i Ayan, belli şekillerde inceler. Eğer reddedilirse süreç sona erer. Kabul ederse padişaha sunurlur. Padişahın sınırsız bekletebilir, mutlak veto edebilir ya da yürürlüğe koyabilir.

I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ YÜRÜTME ORGANI

Kuvvetler ayrılığını benimseyen meşrutiyet anlayışı benimseyen Osmanlı’da yürütme kanadını iki ayrı başlıkta inceleyebiliriz. Bir tarafta devlet başkanı sıfatıyla padişah, diğer tarafta ise hükümet yer alır.

Padişah: Monarşi sistemi gereği Osmanlı’da babadan oğula geçer. Kanun-i Esasi’ye göre padişah aynı zamanda halife unvanına da sahiptir. Yürütmede etkin bir baş olsa da sorumsuzdur fakat kutsaldır. Yani padişah, yaptığı yanlış yüzünde müeyyidelere tabi tutulmazdı. Bununla birlikte parlamenter sistemde sorumsuz ama az yetkisi olan devlet başkanı, Osmanlı’daki meşruti monarşide sorumsuz fakat yetki anlamında en geniş yetki ve haklara sahip olan kişiydi. Bunlara para basılması, harp ve sulh ilanı, meclisin tatili veya toplanması gibi sembolik olmayan oldukça etkin yetkiler örnek verilebilir. Padişah yürütme içerisinde de en güçlüsüdür. Heyet-i Vükela’ya karşı sözü daha çok geçmektedir.

Heyet-i Vükela: Bakanlar Kurulu olarak adlandırılır. İçerisinde, başkanı olan sadrazamı, Şeyhülislamı ve diğer vekilleri (bakanları) barındırır. Meclise karşı değil padişaha karşı sorumludur. Meclis-i Mebusan, güvensizlik oyu ile Heyet-i Vükela’yı düşüremez.